જૈન ધર્મમાં તીર્થંકરોનુ મહત્વ અને 24 તીર્થંકરોની યાદી
જૈન ધર્મમાં, તીર્થંકર એ આધ્યાત્મિક ગુરુ છે, જેમણે તીવ્ર આધ્યાત્મિક સાધના અને સ્વનિર્ભરતા દ્વારા મોક્ષ અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. “તીર્થંકર” શબ્દનો અર્થ “પાર ઉતારનાર” કે “પાર ઉતરનાર” થાય છે, જે માનવ દુખ અને આધ્યાત્મિક બંધનના નદીના પારમાં રસ્તો બનાવનાર છે. તીર્થંકરો તેમના અનુયાયીઓ માટે આદર્શ છે, જે પીડા અને જન્મ-મરણના ચક્ર (સંસાર)ને કઇ રીતે પાર કરવા અને મોક્ષ (મુક્તિ) મેળવવા શીખવે છે. 24 તીર્થંકરોને જૈન ધર્મના માર્ગદર્શકો માનવામાં આવે છે. અહીં 24 તીર્થંકરોની યાદી અને સંક્ષિપ્ત વર્ણન આપેલા છે:
ઋષભનાથ (આદિનાથ)
- ચિહ્ન: બળદ
- પ્રથમ તીર્થંકર, જૈન ધર્મના સ્થાપક માનવામાં આવે છે.
અજિતનાથ
- ચિહ્ન: હાથી
- બીજું તીર્થંકર, અયોધ્યામાં જન્મેલા.
સંભવનાથ
- ચિહ્ન: ઘોડો
- ત્રીજા તીર્થંકર, અહિંસા અને કરુણા માટે જાણીતા.
અભિનંદનનાથ
- ચિહ્ન: વાંદરું
- ચોથા તીર્થંકર, શાંતિપ્રિય સ્વભાવ માટે જાણીતા.
સુમતિનાથ
- ચિહ્ન: હંસ
- પાંચમા તીર્થંકર, જ્ઞાન અને સ્પષ્ટ સમજણ માટે જાણીતા.
પદ્મપ્રભા
- ચિહ્ન: કમળ
- છઠ્ઠા તીર્થંકર, શુદ્ધતા અને સુંદરતાનું પ્રતીક.
સુપાર્શ્વનાથ
- ચિહ્ન: સ્વસ્તિક
- સાતમા તીર્થંકર, ધર્મ પર ભાર મૂકતા ઉપદેશો માટે જાણીતા.
ચંદ્રપ્રભા
- ચિહ્ન: અર્ધચંદ્ર
- આઠમા તીર્થંકર, સ્પષ્ટતા અને શાંતિનું પ્રતીક.
સુવિધિનાથ (પુષ્પદંત)
- ચિહ્ન: મગર
- નવમા તીર્થંકર, શ્રેષ્ઠ આચાર માટે જાણીતા.
શીતલનાથ
- ચિહ્ન: શ્રીવત્સ
- દસમા તીર્થંકર, શાંતિ અને સમાધાન માટે જાણીતા.
શ્રેયાંસનાથ
- ચિહ્ન: ગાંડા
- અગિયારમા તીર્થંકર, નેતૃત્વ ગુણો માટે જાણીતા.
વસુપૂજ્ય
- ચિહ્ન: ભેંસ
- બારમા તીર્થંકર, વિનમ્રતા અને ભક્તિ માટે પૂજ્ય.
વિમલનાથ
- ચિહ્ન: વારાહ (સુવર)
- તેરમા તીર્થંકર, મનોવિજ્ઞાન અને સ્પષ્ટ મનનું પ્રતીક.
અનંતનાથ
- ચિહ્ન: ભાલુ
- ચૌદમા તીર્થંકર, શાશ્વત સત્યના ઉપદેશો માટે જાણીતા.
ધર્મનાથ
- ચિહ્ન: વજ્ર (વિજળી)
- પંદરમા તીર્થંકર, ધર્મની પાળના માટે જાણીતા.
શાંતિનાથ
- ચિહ્ન: હરણ
- સોળમા તીર્થંકર, શાંતિ અને સુખના ઉપદેશો માટે જાણીતા.
કુંથુનાથ
- ચિહ્ન: બકરી
- સત્રમા તીર્થંકર, ધીરજ માટે પૂજ્ય.
અરનાથ
- ચિહ્ન: નંદાવર્ત (જટિલ જ્યોમેટ્રિક આકાર)
- અઠરમા તીર્થંકર, ઊંડા જ્ઞાન માટે જાણીતા.
મલ્લિનાથ
- ચિહ્ન: કલશ
- ઉન્નીસમા તીર્થંકર, ગુણ અને આધ્યાત્મિક શિસ્ત માટે જાણીતા.
મુનિસુવ્રતનાથ
- ચિહ્ન: કાચબો
- વીસમા તીર્થંકર, તપસ્વી પ્રથા માટે પૂજ્ય.
નમિનાથ
- ચિહ્ન: નિલકમલ
- એકવીસમા તીર્થંકર, કરુણા અને દયાળુ સ્વભાવ માટે જાણીતા.
નેમિનાથ
- ચિહ્ન: શંખ
- બાવીસમા તીર્થંકર, ત્યાગ અને જ્ઞાન માટે પૂજ્ય.
પારશ્વનાથ
- ચિહ્ન: સાપ
- તેત્રીસમા તીર્થંકર, ચોતરફ નિયંત્રણના ઉપદેશો માટે જાણીતા: અહિંસા, સત્ય, અચોરી અને અપરિગ્રહ.
મહાવીર (વર્ધમાન)
- ચિહ્ન: સિંહ
- ચોથીસમા અને સૌથી પ્રસિદ્ધ તીર્થંકર, જૈન ધર્મના પુનઃસ્થાપક. 599 ઈસ્વી પૂર્વે જન્મેલા, મહાવીર અહિંસા, સત્ય અને તપસ્યાના માર્ગનું પ્રચારક હતા.
દરેક તીર્થંકરે જૈન ધર્મના તત્વજ્ઞાન અને પ્રથાઓને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે, અહિંસા, સત્ય અને સ્વનિર્ભરતા પર ભાર મૂકી. તેમના ઉપદેશો આજે પણ લાખો જૈનોને પ્રેરણા આપે છે.